Informatie voor patiënten
Artrose en artritis - Artritis
Artritis
Dit begrip omvat een grote groep van zeer uitéénlopende aandoeningen waarvan de enige overéénkomst de ontsteking is.
Meer nog dan artrose kan ook deze aandoening — die bovendien ook kinderen en jonge mensen kan treffen — de kwaliteit van het leven ernstig aantasten.
Wat is artritis?
Artrose (die een slijtageziekte is) mag niet verward worden met artritis die een ontstekingsziekte van het gewricht is. Beide zijn gewrichtsaandoeningen (en artritis zal uiteindelijk in bepaalde gevallen leiden tot vernietiging van het gewricht d.w.z. artrose) doch er zijn belangrijke verschillen.
Bij artritis wordt het ganse gewricht (op de eerste plaats het gewrichtsslijmvlies met productie van stoffen die kraakbeen en bot beschadigen) aangetast, het gewricht bij artritis is warm, pijnlijk, rood, gezwollen (zoals het ook is tijdens een ontstekingsperiode bij artrose) en artritis kan op elke leeftijd (ook bij jongeren en kinderen) voorkomen.
Bovendien kan artritis verschillende gewrichten aantasten en bovendien zelfs de algemene gezondheidstoestand aantasten door aantasting van andere organen (men spreekt in bepaalde gevallen van een systeemziekte).
Welke soorten artritis bestaan er?
Deze aandoening omvat een zeer grote groep van ziekten waarvoor verschillende (vaak zeer ingewikkelde) indelingen werden voorgesteld; een éénvoudige en veel gebruikte indeling onderscheidt vier soorten.
Aaseptische artritis d.w.z. artritis zonder besmetting (infectie) zoals reumatoïde artritis, juveniel chronisch reuma, spondylitis ankylosans (ziekte van Bechterew) en artritis psoriatica (een artritis die kan optreden bij de huidziekte psoriasis).
Septische (infectieuze) artritis d.w.z. een gewrichtsontsteking door een kiem.
Artritis ten gevolge van kristalvorming in het gewricht zoals bijvoorbeeld bij jicht en pseudojicht (chondrocalcinosis); bij deze laatste aandoeningen ziet men als typisch verschijnsel een verkalking van de meniscus.
Neurologische artritis (zogenaamde neuro-artropathie): een vernietiging van het gewricht die bij bepaalde ziekten die de zenuwen aantasten zoals bijvoorbeeld suikerziekte (diabetes) voorkomt.
Naast deze vier groepen zijn er ook nog de zogenaamde systeemziekten die verschillende orgaansystemen aantasten zoals bijvoorbeeld slijmvliezen, de longen, het hart, de nieren en de gewrichten: hiertoe behoren o.a. polymyalgia rheumatica (spierreuma) en sclerodermie.
Wat zijn de symptomen van artritis?
De belangrijkste klacht is ontstekingspijn: de pijn is steeds aanwezig en neemt niet af bij rust zoals wel het geval is bij artrose waar de belangrijkste klacht mechanische pijn is.
De aangetaste gewrichten voelen warm aan, zijn rood en gezwollen en vertonen een duidelijke bewegingsbeperking.
Naargelang de evolutie kan een verminderde spiermassa en zelfs een duidelijke gewrichtsmisvorming optreden. Zo de artritis op jeugdige leeftijd optreedt kunnen soms (doch zeker niet altijd) zeer belangrijke misvormingen optreden.
Artritis leidt uiteindelijk (vaak zeer snel en agressief) tot een uitgesproken beperking van de functie van de aangetaste gewrichten en zodoende tot een vaak ernstige vermindering van de levenskwaliteit.
Wat is de oorzaak van artritis?
Van enkele kent men duidelijk de oorzaak: zo weet men dat een infectieuze artritis door een kiem wordt veroorzaakt en dat een jichtartritis voorkomt in het kader van de stofwisselingsziekte jicht.
Veelal is de oorzaak evenwel niet duidelijk. Een opsomming van alle mogelijke en beschreven oorzaken valt buiten het opzet van deze website.
Hoe wordt de diagnose van artritis gesteld?
Zoals bij artrose wordt uiteraard aan artritis gedacht als je de klachten ervan hebt: evenwel zijn er hier vaak niet alleen gewrichtsklachten doch eveneens meer algemene klachten zoals bijvoorbeeld vermoeidheid.
Ook hier zijn de eigen en familiale medische voorgeschiedenis (anamnese) belangrijk.
Het lichamelijk onderzoek toont niet alleen gewrichtsaantasting met soms ernstige vervorming doch eventueel ook tekenen van aantasting van andere orgaanstelsels zoals bijvoorbeeld huidaantasting bij psoriasis artritis.
Voor de diagnose is tevens vaak medische beeldvorming nodig.
Een bloedonderzoek toont in tegenstelling met artrose meestal duidelijke afwijkingen: vaak worden zeer ingewikkelde testen verricht om het soort reuma te kunnen bepalen.
Onderzoek van het gewrichtsvocht (dat met een kleine naald uit het gewricht wordt genomen) is zeer belangrijk; zo zijn er belangrijke verschillen in samenstelling van dit vocht tussen een artrose en een artritis maar ook tussen verschillende vormen van artritis wat vaak een juiste diagnose toelaat. Een klassiek voorbeeld is de aanwezigheid van urinezuurkristallen bij jicht.
Wat is de behandeling van artritis?
In enkele gevallen is een gerichte behandeling zeker mogelijk.
Zo kan bij een infectieuze artritis door een agressieve aanpak (snel spoelen van het gewricht) en antibiotica een snelle genezing van de besmetting bekomen worden; niettemin kan — hoe vroeg ook behandeld — restschade bestaan die op termijn leidt tot artrose.
Ook jicht bijvoorbeeld is goed behandelbaar: aanpassen van levensgewoonten en geneesmiddelen kunnen hier het ziekteproces duidelijk intomen.
Artritis kan in de meeste gevallen evenwel niet genezen worden doch de evolutie kan wel vertraagd worden en de klachten kunnen behandeld worden.
Het doel van de behandeling moet ook hier functioneel zijn: je moet je zelfstandigheid behouden d.w.z. een zo actief mogelijk leven kunnen leiden met een goede levenskwaliteit door het verminderen van de pijn en het verbeteren van de beweeglijkheid.
Preventie
Gezonde leefgewoonten kunnen helpen bij het milderen van de klachten en bij het afremmen van de evolutie. Preventie is dus belangrijk: centraal hierbij zijn het vermijden van overgewicht en een gezond evenwicht tussen rust en beweging (onbelast bewegen). Aangepaste oefeningen zoals fietsen, wandelen en zwemmen alsmede aanpassen van de dagdagelijkse handelingen (zoals bijvoorbeeld vermijden van het dragen van zware lasten) zijn belangrijk doch bij de oefeningen blijft steeds het motto: niet forceren! Er wordt ook aangeraden tijdens ontstekingsperiodes tijdelijk rust in acht te nemen tot de ontstekingspijn wat afneemt.
Medische behandeling
Een operatieve ingreep wordt slechts voorgesteld als niet operatieve behandelingsmogelijkheden niet meer helpen.
Er wordt hier niet ingegaan op de niet operatieve behandelingsmogelijkheden met geneesmiddelen vermits dit zeer gespecialiseerd is en buiten het domein van de orthopedische chirurgie valt.
Ook hier kunnen kinesitherapie (oefentherapie), ergotherapie en fysiotherapie een rol spelen bij bepaalde vormen van artritis: ze zijn nuttig als pijnstilling en bij het onderhoud van de beweeglijkheid. Vaak kan het gebruik van kleine hulpmiddelen de dagdagelijkse handelingen makkelijker maken waardoor er meer zelfstandigheid is.
Operatieve behandeling
Als de klachten niet meer kunnen gemilderd worden door niet operatieve behandelingsmiddelen dat kan een operatieve behandeling uitkomst bieden.
Anders dan bij artrose waar het vooral gaat om ingrepen die gericht zijn op de gewrichten worden hier ook heel wat ingrepen op de weke delen (waar onder de pezen) verricht.
De artroscopie (kijkoperatie) laat toe een synovectomie te verrichten: hierbij wordt zoveel mogelijk van het ontstoken slijmvlies (synovia) van het gewricht verwijderd.
In veel gevallen dient uiteindelijk het beschadigde gewricht volledig of gedeeltelijk vervangen te worden door een prothese (kunstgewricht).
